کالابرگ یا یارانه نقدی؟ | همه چیز درباره حذف دهک‌های پردرآمد در ۱۴۰۴

طرح کالابرگ الکترونیکی که در سال ۱۴۰۴ وارد فاز تازه‌ای از اجرا شده، هم‌زمان با حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد جامعه در کانون توجه افکار عمومی قرار گرفته است. نمایندگان مجلس و مقامات وزارت رفاه می‌گویند این سیاست برای افزایش عدالت اجتماعی، تأمین امنیت غذایی و کاهش فشار تورمی بر طبقات کم‌درآمد ضروری است. اما چالش‌های تأمین منابع مالی و اجرای صحیح، همچنان مورد بحث جدی است.

 منابع مالی و اعتباری کالابرگ

تأمین منابع از محل حذف یارانه پردرآمدها

طبق اعلام شاهرخ رامین، نماینده مجلس، نخستین منبع تأمین مالی کالابرگ حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی است. از مجموع ۸.۵ میلیون نفر دهک دهم، تاکنون ۵.۵ میلیون نفر حذف شده بودند و سه میلیون نفر باقی‌مانده نیز در گام نخست سال ۱۴۰۴ خط خوردند.

استفاده از قانون بودجه و مالیات‌ها

بخشی از ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده و بند «چ» ماده ۵ قانون برنامه نیز منابع مکمل این طرح هستند. طبق این بند، دولت موظف است هر سال تا سقف ۱۱ میلیارد یورو برای واردات کالاهای اساسی اختصاص دهد. فروش این ارز و تبدیل آن به ریال، منابع لازم برای اجرای کالابرگ را فراهم می‌کند.

برداشت از صندوق توسعه ملی

به دلیل تأخیر در وصول درآمدها، دولت با مجوز مقام معظم رهبری یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برداشت کرده و دو مرحله نخست کالابرگ از همین محل پرداخت شد.

 حذف یارانه پردرآمدها؛ بدون اعتراض

نمایندگان مجلس می‌گویند حذف یارانه دهک‌های پردرآمد با رضایت عمومی همراه بود. برخلاف نگرانی‌های اولیه، هیچ اعتراضی در سطح گسترده ثبت نشد؛ چرا که مردم می‌دانستند منابع حاصل از حذف، به دهک‌های نیازمند تخصیص می‌یابد.

 چالش‌های تأمین منابع

• تأخیر در اجرای ماهانه طرح به دلیل وصول تدریجی درآمدهای ارزی

• وابستگی شدید منابع به فروش نفت و نرخ ارز

• گلایه‌های مجلس از سازمان برنامه و بودجه بابت ضعف در گزارش‌دهی

 خط فقر غذایی و ضرورت اجرای کالابرگ

علیرضا عسگریان، معاون سابق وزیر رفاه، در این برنامه اعلام کرد:

• خط فقر شدید غذایی با مبنای ۲۱۰۰ کیلوکالری حدود ۱.۲۳ میلیون تومان برای هر نفر در ماه محاسبه شده است.

• با مبنای ۲۳۵۰ کیلوکالری این رقم به ۱.۴۴ میلیون تومان می‌رسد.

• بر اساس این شاخص‌ها، بین ۴.۴ تا ۷ میلیون نفر از جمعیت کشور زیر خط فقر شدید غذایی قرار دارند.

این آمار نشان می‌دهد کالابرگ نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای حفظ حداقل امنیت غذایی است.

 مزایا و معایب کالابرگ الکترونیکی

مزایا

• شفافیت در تخصیص یارانه

• کنترل بهتر منابع در مقایسه با یارانه نقدی

• تمرکز بر اقلام اساسی غذایی

معایب

• پیچیدگی فنی در اجرا

• تأخیر در تأمین منابع مالی

• احتمال ناکافی بودن ارزش کالابرگ در برابر تورم

 فناوری و اجرای کالابرگ

زیرساخت اجرای کالابرگ بر بستر کارت‌های بانکی و سامانه «پایگاه رفاه ایرانیان» فراهم شده است. هر خانوار می‌تواند با کارت بانکی خود کالاهای اساسی مشمول طرح را دریافت کند. این روش شفافیت را افزایش داده و امکان پایش مصرف را برای دولت فراهم می‌کند.

 پرسش‌های متداول درباره کالابرگ

• چه کالاهایی مشمول می‌شوند؟ اقلامی مانند برنج، روغن، گوشت مرغ، حبوبات و لبنیات.

• دهک‌بندی مجدد انجام می‌شود؟ بله، پایگاه رفاه ایرانیان به‌طور مستمر وضعیت درآمدی خانوارها را بازنگری می‌کند.

• چطور می‌توان اعتراض کرد؟ از طریق سامانه حمایت (hemayat.mcls.gov.ir).

• پرداخت نقدی حذف می‌شود؟ بخشی از یارانه نقدی باقی خواهد ماند اما سهم کالابرگ در حال افزایش است.

نتیجه‌گیری

کالابرگ الکترونیکی در حالی اجرا می‌شود که حذف یارانه پردرآمدها بخشی از منابع آن را تأمین کرده است. با این حال، تأخیر در اجرای مرحله‌ای، نارضایتی از نحوه دهک‌بندی و تورم بالا همچنان چالش‌هایی جدی محسوب می‌شوند. آینده یارانه‌ها در ایران به توان دولت در مدیریت منابع ارزی، شفافیت در گزارش‌دهی و همراهی مردم وابسته است.

 منابع خبری

• خبرگزاری مهر

• تسنیم 

• ایسنا 

• اقتصاد آنلاین