یارانه نقدی در آستانه حذف کامل! | آیا اسم شما هم در لیست هست؟

«اجرای قانون حذف یارانه‌های نقدی در سال ۱۴۰۴ آغاز شد. دستیار امور اجتماعی رئیس‌جمهور از دقت در اجرای این قانون برای جلوگیری از حذف اقشار آسیب‌پذیر خبر داد. جزئیات، واکنش‌ها و پیامدهای اقتصادی این سیاست را بخوانید.»

پس از سال‌ها بحث و جدل درباره حذف یارانه نقدی پردرآمدها، دولت در سال ۱۴۰۴ اجرای این سیاست را رسماً کلید زد. بر اساس قانون بودجه، خانوارهایی که در دهک‌های بالای درآمدی قرار می‌گیرند، از فهرست یارانه‌بگیران حذف خواهند شد.

این اقدام با هدف هدفمند کردن یارانه‌ها صورت گرفته تا منابع مالی به دست اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر برسد. اما اجرای چنین سیاستی در شرایط اقتصادی امروز ایران، با چالش‌های فراوان و واکنش‌های گسترده‌ای همراه شده است.

اجرای قانون بودجه و حذف یارانه پردرآمدها

دستیار امور اجتماعی رئیس‌جمهور اعلام کرده است که اجرای این قانون به طور رسمی آغاز شده است. او تأکید کرده که:

• وزیر فعلی رفاه که پایه‌گذار پایگاه رفاه ایرانیان است، روند دهک‌بندی و حذف یارانه‌ها را با دقت اجرا خواهد کرد.

• هدف اصلی، جلوگیری از حذف اشتباهی اقشار ضعیف از لیست یارانه‌بگیران است.

• این اقدام الزام قانونی مجلس بوده و دولت چاره‌ای جز اجرای آن ندارد.

نگاهی به سابقه پرداخت یارانه‌ها

از هدفمندی تا نقدی شدن

• در سال‌های ابتدایی، یارانه‌ها به شکل یارانه انرژی و کالاهای اساسی پرداخت می‌شدند.

• با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، پرداخت‌ها به شکل نقدی به همه خانوارها آغاز شد.

• اما برخلاف بسیاری از کشورها (مثل برزیل)، در ایران یارانه نقدی به کل جمعیت تعلق گرفت، بدون آنکه دهک‌بندی دقیق انجام شود.

انتقاد به فقدان هدفمندی

علی ربیعی در گفت‌وگو با ایسنا گفت:

«در ایران هیچ‌گاه یارانه‌ها هدفمند نشدند. در برزیل تنها ۱۶ درصد جمعیت یارانه مشروط دریافت می‌کنند، اما در ایران کل جمعیت یارانه نقدی می‌گیرند.»

کاهش ارزش واقعی یارانه نقدی

با گذشت زمان و افزایش نرخ تورم و نوسانات ارزی، ارزش واقعی یارانه‌های نقدی به شدت کاهش یافته است:

• در آغاز، یارانه ۴۵ هزار تومانی معادل ۴۵ دلار بود.

• امروز همان رقم کمتر از ۱ دلار ارزش دارد.

• این کاهش ارزش باعث شده بسیاری از کارشناسان، ادامه پرداخت آن به همه جمعیت را غیرمنطقی بدانند.

چالش بزرگ: فقر به‌عنوان قاعده نه استثناء

ربیعی در توضیح چرایی سخت بودن اجرای این سیاست گفت:

• «وقتی فقر استثناء باشد، می‌توان برای آن سیاست‌گذاری کرد. اما وقتی فقر گسترده شده و به قاعده تبدیل می‌شود، سیاست‌گذاری مقابله با آن دشوار خواهد شد.»

• توزیع ثروت در ایران شبیه به حرف U است؛ یعنی یا اقلیت بسیار ثروتمند یا اکثریت درگیر مشکلات معیشتی.

• در چنین شرایطی، شناسایی واقعی دهک‌های پردرآمد و فقیر با خطای بالایی همراه است.

پیامدهای اقتصادی حذف یارانه نقدی

۱. آثار مثبت

• صرفه‌جویی در بودجه عمومی

• امکان تخصیص منابع به کالابرگ یا حمایت‌های غیرنقدی هدفمند

• کاهش پرداخت‌های بی‌اثر به دهک‌های پردرآمد

۲. آثار منفی

• احتمال حذف اشتباهی خانوارهای کم‌درآمد

• افزایش نارضایتی اجتماعی

• بروز مشکلات معیشتی برای بیماران یا خانواده‌هایی با هزینه‌های درمانی و آموزشی سنگین

افزایش مشاغل خدماتی و تغییر الگوی مصرف

مطالعات اخیر نشان می‌دهد:

• خرید کالاهای بادوام (مانند خودرو یا لوازم خانگی) کاهش یافته است.

• در مقابل، مشاغل خدماتی مانند تعمیرکاری رشد کرده‌اند.

• این تغییرات، نشان‌دهنده فشار اقتصادی و کاهش قدرت خرید خانوارهاست؛ موضوعی که حذف یارانه در چنین شرایطی را پیچیده‌تر می‌کند.

نقش پایگاه رفاه ایرانیان در حذف یارانه‌ها

• پایگاه رفاه ایرانیان به‌عنوان مرجع اصلی اطلاعات دهک‌بندی خانوارها عمل می‌کند.

• این پایگاه بر اساس داده‌های بانکی، بیمه‌ای، مالیاتی و ملکی، دهک اقتصادی خانوارها را مشخص می‌کند.

• وزیر فعلی رفاه، بنیان‌گذار این سامانه است و به گفته ربیعی، همین موضوع دقت اجرای طرح را افزایش خواهد داد.

بررسی اعتراضات و رسیدگی به شکایات

ربیعی خبر داده است که:

• مراکز ویژه‌ای برای بررسی اعتراضات حذف یارانه ایجاد شده‌اند.

• خانوارهایی که یارانه‌شان حذف شده، می‌توانند از طریق این مراکز یا سامانه‌های رسمی دولت اعتراض کنند.

• رسیدگی به شکایات با سرعت بیشتری نسبت به گذشته در حال انجام است.

مقایسه تجربه ایران با کشورهای دیگر

برزیل

• تنها ۱۶ درصد جمعیت یارانه مشروط می‌گیرند.

• تمرکز بر خانوارهای فقیر واقعی و شرط‌های خاص مثل حضور فرزندان در مدرسه.

ایران

• پرداخت یارانه نقدی به کل جمعیت.

• ضعف در دهک‌بندی دقیق و هدفمندی.

• کاهش شدید ارزش واقعی یارانه‌ها.

چالش‌های پیش‌روی دولت

1. خطای دهک‌بندی: احتمال حذف اشتباهی اقشار متوسط و ضعیف.

2. نارضایتی اجتماعی: هرگونه خطا می‌تواند به اعتراضات گسترده منجر شود.

3. ناتوانی در جبران کاهش ارزش یارانه‌ها: حتی اگر درست پرداخت شود، قدرت خرید آن بسیار ناچیز است.

راهکارهای پیشنهادی کارشناسان

• ترکیب یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی برای پوشش نیازهای اساسی.

• تعریف خط فقر دقیق و اتصال آن به نظام یارانه‌ای.

• ایجاد سامانه شفاف برای اعلام دلایل حذف یارانه هر خانوار.

• بازنگری دوره‌ای در دهک‌بندی و جلوگیری از حذف اشتباهی.

سوالات متداول درباره حذف یارانه نقدی

آیا همه خانوارها مشمول بررسی دهک‌بندی هستند؟

بله، همه یارانه‌بگیران تحت پایش قرار می‌گیرند.

اگر یارانه اشتباهی حذف شود چه باید کرد؟

ثبت اعتراض در سامانه حمایت (hemayat.mcls.gov.ir) امکان‌پذیر است.

آیا امکان بازگشت یارانه حذف‌شده وجود دارد؟

بله، در صورت تأیید اعتراض، یارانه مجدداً برقرار خواهد شد.

جمع‌بندی

اجرای قانون حذف یارانه‌های نقدی در سال ۱۴۰۴ رسماً آغاز شد. این اقدام:

• با هدف هدفمند کردن یارانه‌ها و حمایت بیشتر از اقشار نیازمند انجام می‌شود.

• اما به دلیل گستردگی فقر، احتمال حذف اشتباهی بسیاری از خانوارها وجود دارد.

• نقش پایگاه رفاه ایرانیان و دقت وزیر رفاه در اجرای این طرح، تعیین‌کننده خواهد بود.

 منابع:

• خبرگزاری صراط

• خبرگزاری ایسنا