بازار ۵ میلیاردی تبلیغات در تلگرام

خبرگزاری فارس، دهم اردیبهشت ماه حکم قاضی برای مسدود شدن تلگرام در ایران ابلاغ شد. حدود بیست روز پس از فیلتر شدن تلگرام در کشور، بنابر گفته عبدالصمد خرم‌آبادی دبیرکارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (فیلترینگ)، طی ۱۰ روز بسته بودن تلگرام، ترافیک این شبکه به یک چهارم رسید. البته در همین حال در نقل قولی از وزیر ارتباطات گفته که فقط یک میلیون از ۴۴ میلیون کاربر تلگرام این برنامه را از روی گوشی خود پاک کرده‌اند، اما میزان انتشار محتوا در آن ۵۰ درصد کاهش داشته است. این آمار‌ها به معنی بلاتکلیفی و انتظار کاربران برای نهایی شدن سرنوشت تلگرام در کشور برای تصمیم گیری نهایی است. اخیرا خرم‌آبادی آب پاکی را روی دست کاربران تلگرام ریخته و گفت که فیلتر شدن تلگرام قطعی و دائمی است. اما علاوه بر انتظار کاربران معمولی برای مشخص شدن نهایی تکلیف تلگرام که تا حدی قابل انتظار و پیش بینی بود؛ خواست و مقاومت‌هایی پنهان و خارج از روال عادی، در به درازا کشیدن این انتظار نقش دارند. بخش زیادی از موفقیت تلگرام مدیون کانال‌ها است و سهم بزرگی از محتوای در گردش در این شبکه را کانال‌ها شکل می‌دادند؛ بنابراین امروز نیز انتقال محتوای کانال‌ها از جمله کسب و کار‌ها به پیام رسان‌های داخلی نقش مهمی در تغییر قاعده این بازی ایفا خواهد کرد. در همین حال برخی ادمین‌های کانال تلگرامی از وجود ممانعت‌های پنهانی در خروج از تلگرام خبر می‌دهند. آن‌ها می‌گویند که از سمت کسب و کار‌هایی که در زمینه توزیع تبلیغات برای کانال‌های تلگرامی فعالیت دارند تحت فشار قرار می‌گیرند و حتی تهدید می‌شوند که نباید از تلگرام خارج شوند یا آدرس جدید کانال خود را در پیام رسان‌های داخلی به کاربران اعلام کنند. بازاری از تبلیغات که طبق برآورد‌های غیررسمی روزانه تا ۵ میلیارد تومان گردش مالی دارد. این کسب و کار‌ها در قالب گروه‌های متعددی با عنوان اصطلاحی «گسترده‌ها» فعالیت می‌کنند که حکم واسطه در تبلیغات تلگرامی را دارند. فعالیت گسترده‌ها هم در مسیر‌های مجاز و هم در مسیر‌های غیرقانونی جریان دارد و البته حدود ۹۰ درصد فعالیت‌ها از نوع غیرقانونی و شاید تنها ۱۰ درصد از نوع مجاز است. آنچه که به رشد یکباره و چشمگیر تبلیغات در تلگرام کمک کرد، تبلیغات غیرقانونی از نوع شرط بندی، پیش بینی فوتبال و کلاهبرداری بود که شرط بندی‌ها علاوه بر اینکه درآمد زیادی را رقم می‌زنند در بسیاری موارد به کلاهبرداری منتج شده و اساسا پولی برگردانده نمی‌شود. برای مثال اغلب کاربران تلگرام احتمالا با روش اکانت جعلی معمولا دختر مواجه شده‌اند که با یک اکانت غیرواقعی با ماهیت ربات وارد گروه می‌شود و پست تبلیغی می‌گذارد. کسب و کار‌های تبلیغاتی تلگرام که از صاحبان کسب و کار تبلیغ می‌گیرند و در کانال‌های همکار خود توزیع می‌کنند. صاحب کسب و کار براساس میزان بازدید هر پست هزینه‌ان را می‌پردازد. برای مثال قیمت هر بار دیده شدن یک پست از مبلغ پایه حدود ۴ تومان تا ۱۵ تومان متغیر است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، صاحبان کسب وکار‌های تبلیغی در تلگرام مخالف جدی خروج از تلگرام هستند تا آنجا که لیست‌های سیاهی تهیه کرده اند و نام کانال‌هایی که با سرپیچی از این مقررات، در پیام رسان داخلی وارد شده اند را جز تحریم شدگان از تبلیغ می‌نویسند.

همچنین کمپین‌هایی نیز در اعتراض به فیلتر شدن تلگرام در فضای مجازی شکل گرفته که از کاربران برای همراهی دعوت می‌کند و در بررسی بیشتر، سرنخ این کمپین‌ها در گروه‌های کسب و کار‌های تبلیغاتی پیدا می‌شود. این گروه‌ها از اعضای خود می‌خواهند پست این کمپین‌ها را در کانال‌های خود بگذارند و بابت دفعات دیده شدن آن‌ها (تعداد ویو) گزارش بدهند.

اگرچه در ابتدای راه، در پیام رسان‌های داخلی به دلیل کمتر بودن تعداد کاربران، حجم تبلیغات و درآمد‌های مبتنی بر تبلیغ در مقایسه با تلگرام باسابقه کمتر است؛ اما وضعیت امروز تبلیغات در تلگرام نیز یک شبه حاصل نشده بلکه ماحصل چند سال حضور تلگرام بین ایرانی‌ها است. علاوه بر این، امروز شرایط اولیه پیام رسان‌های ایرانی از نظر شناسایی مخاطبان و نیاز‌های آن‌ها به مراتب بهتر از شرایط اولیه تلگرام است. درباره آینده کسب و کار‌های تبلیغات تلگرامی ۲ مسیر وجود دارد، درباره گسترده‌های دارای فعالیت غیرمجاز، واضح است که تبلیغات غیرقانونی از جمله شرط بندی راهی در پیام رسان داخلی ندارند؛ زیرا اساسا یک منطق ایجاد پیام‌رسان‌های داخلی انتظار سامان یافتن این قیبل نابسامانی‌ها است؛ اما امکان ادامه فعالیت گسترده‌هایی که در بخش‌های مجاز فعالیت می‌کنند در پیام رسان‌های داخلی فراهم است؛ همچنان که اخیرا نیز چند گسترده فعالیت در یکی از پیام رسان‌های داخلی را آغاز کرده‌اند و در آغاز کار نیز بازار مناسبی بدست آورده اند.