اصلاحیه دولت برای واریز کالابرگ الکترونیکی با اعتبار بالاتر | افزایش یارانه نقدی برای سه دهک در طرح کالابرگ آبان ۱۴۰۴

در حالی‌که واریز یارانه نقدی مهرماه ۱۴۰۴ بر اساس دهک‌بندی و طبق برنامه انجام شده، بسیاری از خانوارها همچنان منتظر مشخص شدن وضعیت مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی هستند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که دولت از آبان ۱۴۰۴ قصد دارد طرح کالابرگ الکترونیکی را با سبد کالا و اعتباری جدید راه‌اندازی کند. این تغییرات به‌منظور بهبود حمایت معیشتی خانوارهای کم‌درآمد، افزایش سلامت تغذیه‌ای و حذف یارانه دهک‌های پردرآمد برنامه‌ریزی شده است. این گزارش جامع به بررسی جزئیات طرح جدید، زمان‌بندی و تغییرات سبد کالا می‌پردازد و پاسخ‌گوی سؤالات متداول درباره نحوه اجرا و اثرات این تحول است.

تاریخچه و ضرورت اجرای کالابرگ الکترونیکی

کالابرگ الکترونیکی چیست؟

کالابرگ الکترونیکی طرحی است که از پاییز ۱۴۰۱ به‌عنوان جایگزین یارانه نقدی شروع شد و تاکنون در چهار مرحله اجرا شده است. در این طرح به‌جای پرداخت پول نقد، اعتبار مشخصی در کارت‌های بانکی خانوار شارژ می‌شود تا آن‌ها بتوانند اقلام اساسی را از فروشگاه‌های طرف قرارداد خریداری کنند. هدف اصلی کالابرگ الکترونیکی، هدایت حمایت‌های معیشتی به‌سمت خرید کالاهای ضروری و جلوگیری از مصرف نقدی یارانه‌ها در مصارف نامرتبط است. دولت چهاردهم معتقد است این روش امکان نظارت بر مصرف یارانه، جلوگیری از سو‌ء استفاده و افزایش رفاه غذایی خانوارهای کم‌درآمد را فراهم می‌کند.

در چهار مرحله قبلی، اعتبار کالابرگ برای دهک‌های اول تا سوم ماهانه ۵۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر بوده است خانوارها باید این اعتبار را برای خرید اقلامی مانند برنج، روغن، قند و شکر، حبوبات، مرغ و گوشت منجمد، شیر، پنیر، ماست و ماکارونی مصرف می‌کردند این اقلام با هدف تأمین حداقل نیازهای غذایی و حمایتی انتخاب شده بود.

چرا طرح کالابرگ اهمیت دارد؟

از دیدگاه سیاست‌گذاران، پرداخت یارانه نقدی به دهک‌های مختلف در بسیاری از موارد منجر به تورم یا مصرف غیرضروری شده است. علاوه بر این، شناسایی و دهک‌بندی خانوارها بر اساس درآمد و دارایی‌ها پیچیده است و ممکن است موجب پرداخت یارانه به افراد غیرمشمول شود. کالابرگ الکترونیکی با ارائه اعتبار در ازای کالاهای مشخص، مسیر مصرف یارانه را هدایت می‌کند و امکان کنترل و ارزیابی طرح را برای دولت فراهم می‌سازد. به گفته مقامات وزارت رفاه، استقبال بالای مردم از مراحل اولیه کالابرگ نشان داد که این طرح می‌تواند به بهبود امنیت غذایی و مدیریت بهتر منابع عمومی کمک کند.

پرداخت یارانه نقدی مهرماه و وضعیت مرحله پنجم کالابرگ

واریز یارانه مهرماه

بر اساس اعلام سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، مرحله ۱۷۶ پرداخت یارانه نقدی برای مهرماه ۱۴۰۴ در دو بازه زمانی انجام شد. دهک‌های اول تا سوم که از اقشار کم‌درآمد جامعه هستند، یارانه خود را در ۲۵ مهرماه ۱۴۰۴ دریافت کردند. خانوارهای دهک‌های چهارم تا نهم نیز طبق برنامه، یارانه خود را در ۳۰ مهرماه ۱۴۰۴ دریافت خواهند کرد. مبلغ یارانه نقدی در این مرحله تغییری نداشت و همان ارقام ماه‌های گذشته برای هر خانوار واریز شد

ابهام در شارژ مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی

با وجود اجرای منظم واریز نقدی، وضعیت شارژ کالابرگ الکترونیکی مرحله پنجم در مهرماه مبهم بود. هیچ‌گونه اطلاعیه رسمی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها درباره زمان فعال‌سازی این مرحله منتشر نشد و این موضوع باعث سردرگمی میلیون‌ها خانوار شد. به همین دلیل، بسیاری منتظر اعلام زمان مشخص برای شارژ اعتبار و آغاز خرید اقلام مرحله پنجم بودند.

زمان واریز کالابرگ جدید؛ آغاز از نیمه دوم آبان

تصمیم دولت برای مرحله پنجم

دولت در نهایت اعلام کرد که مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی از نیمه دوم آبان ۱۴۰۴ اجرا خواهد شد. سخنگوی طرح کالابرگ در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کرد که خانوارها باید تا پایان مهر یا حداکثر تا پایان آبان نسبت به مصرف اعتبار مرحله چهارم اقدام کنند، زیرا عدم استفاده ممکن است باعث از دست رفتن اعتبار قبلی شود

این مرحله با تغییرات قابل توجهی همراه خواهد بود: حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد (دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰)، تغییر سبد کالابرگ و افزایش اعتبار خرید. مقامات دولت دلیل این اصلاحات را افزایش اثربخشی طرح، بهینه‌سازی منابع و توجه بیشتر به اقشار آسیب‌پذیر اعلام کردند.

زمان‌های اعلام شده

طبق برنامه‌ریزی وزارت رفاه، اعتبار مرحله پنجم برای خانوارهای مشمول به‌صورت تدریجی از نیمه دوم آبان ۱۴۰۴ فعال خواهد شد. فروشگاه‌های طرف قرارداد نیز ملزم به آماده‌سازی سامانه‌های فروش خود برای پذیرش کالابرگ جدید هستند تا هم‌زمان با شارژ کارت‌ها، امکان خرید فراهم شود. دولت وعده داده که اطلاع‌رسانی رسمی زمان دقیق شارژ از طریق پیامک به سرپرستان خانوار انجام خواهد شد.

اصلاحات جدید کالابرگ الکترونیکی: سبد تازه و افزایش اعتبار

تغییر سبد کالاهای کالابرگ

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مرحله پنجم، تغییر سبد کالاها است. در سبد جدید، علاوه بر ۱۱ قلم کالای قبلی (برنج، روغن، قند و شکر، حبوبات، مرغ و گوشت قرمز منجمد، شیر، پنیر، ماست و ماکارونی)، چهار قلم جدید شامل گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو اضافه می‌شود

این تصمیم به منظور افزایش تنوع غذایی، بهبود ارزش تغذیه‌ای خانوارها و حمایت از تولیدکنندگان داخلی اتخاذ شده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند که اضافه شدن گوشت‌های متنوع باعث می‌شود خانوارها به‌جای خرید کالاهای پرکالری اما کم‌ارزش، بتوانند مواد غذایی سالم‌تر و با کیفیت‌تر تهیه کنند

افزایش اعتبار کالابرگ

یکی دیگر از تغییرات مهم در طرح جدید، افزایش اعتبار کالابرگ الکترونیکی است. در مراحل قبلی، مبالغ اعتبار برای دهک‌های یک تا سه و چهار تا هفت ثابت بود؛ اما دولت اعلام کرده است که در مرحله پنجم و به‌ویژه از آبان، میزان اعتبار افزایش خواهد یافت. هرچند مبلغ دقیق هنوز اعلام نشده، کارشناسان و نمایندگان مجلس به افزایش ارزش اسمی کالابرگ تأکید دارند و معتقدند بخشی از منابع موردنیاز از محل حذف یارانه دهک‌های پردرآمد تأمین خواهد شد.

نمایندگان مجلس هشدار داده‌اند که با توجه به تورم و کاهش قدرت خرید، اعتبار فعلی کالابرگ پاسخگوی نیازهای خانواده نیست و نیاز به افزایش دارد. بر اساس اظهارات احمد انارکی محمدی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، دولت و مجلس در حال نهایی کردن طرحی با رویکردی مؤثرتر هستند تا کالابرگ بتواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در مقابله با تورم عمل کند.

حذف یارانه دهک‌های پردرآمد

دولت اعلام کرده است که با اجرای مرحله پنجم کالابرگ، یارانه نقدی دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ به‌طور کامل حذف خواهد شد. بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۴، حذف یارانه پردرآمدها باید به صورت کامل و تدریجی انجام شود تا منابع حاصل از آن برای تقویت کالابرگ و افزایش حمایت از دهک‌های پایین مصرف شود. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۴، حدود ۱۸ میلیون نفر از چرخه یارانه نقدی حذف شوند.

حذف یارانه نقدی برای دهک‌های پردرآمد، انتقادات و حمایت‌های متفاوتی به همراه داشته است. موافقان معتقدند که این اقدام باعث هدفمند شدن یارانه‌ها و جلوگیری از هدررفت منابع می‌شود، در حالی که برخی مخالفان، به ضرورت شفاف‌سازی معیارهای حذف و جلوگیری از خطا در دهک‌بندی خانوارها اشاره می‌کنند.

طرح جدید کالابرگ از نگاه دولت و مجلس

رویکرد دولت در مرحله پنجم

بر اساس اعلام مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، طرح کالابرگ جدید از آبان ۱۴۰۴، به صورت گسترده و با اصلاحات اساسی اجرا می‌شود. احد رستمی، رئیس مرکز اطلاعات و رفاه ایرانیان، تأکید کرده که این طرح با تمرکز بر اقشار کم‌درآمد و با سازوکاری مستقل از مکانیزم فعلی کالابرگ اجرا خواهد شد.

دولت اعلام کرده است که این مرحله شامل سیاست‌های مختلفی می‌شود، از جمله توسعه سامانه فروش، افزایش تعداد فروشگاه‌های مجاز و نظارت دقیق بر قیمت‌گذاری و عرضه کالاها. همچنین برخی منابع اشاره کرده‌اند که سامانه جدید ممکن است به‌گونه‌ای طراحی شود که اعتبارات به حساب سرپرستان خانوار در قالب یک کارت اعتباری مستقل شارژ شود تا تنها در فروشگاه‌های رسمی قابل استفاده باشد؛ هرچند جزییات این کارت اعتباری هنوز اعلام نشده است.

نقش مجلس و نهادهای نظارتی

مجلس شورای اسلامی از ابتدا در تصویب و اصلاح قانون بودجه نقش داشته و اکنون نیز خواستار کارایی بیشتر کالابرگ و افزایش نظارت بر اجرای آن است. احمد انارکی محمدی به رسانه‌ها گفته است که دولت و مجلس مشترکاً طرحی با رویکردی مؤثرتر برای کالابرگ آماده می‌کنند تا با تورم مقابله کرده و حمایت هدفمند را به اقشار آسیب‌پذیر برسانند. کمیسیون اقتصادی مجلس به‌طور ویژه بر افزایش ارزش کالابرگ و اصلاح سبد کالاها نظارت دارد و خواستار گزارش‌های منظم از دولت درباره نحوه اجرا، تعداد خانوارهای مشمول و میزان حذف‌ها شده است.

تأمین مالی و چالش‌های طرح کالابرگ

منابع مالی طرح

یکی از نگرانی‌های اصلی در اجرای مرحله پنجم، تأمین منابع مالی پایدار است. طرح کالابرگ از زمان آغاز همواره با چالش تأمین مالی و تأخیر در شارژ اعتبار مواجه بوده است. دولت چهاردهم در تلاش است تا این مشکل را با اختصاص درآمدهای حاصل از حذف یارانه نقدی، درآمد مالیات بر ارزش افزوده و سایر منابع بودجه‌ای برطرف کند.

با اجرای حذف یارانه پردرآمدها، انتظار می‌رود منابع بیشتری آزاد شود؛ اما انتقال این منابع به کالابرگ نیازمند سازوکارهای مالی دقیق و پایدار است. کارشناسان هشدار داده‌اند که در صورت نبود برنامه روشن برای تأمین منابع، ممکن است طرح کالابرگ با بی‌ثباتی و تأخیرهای مکرر مواجه شود.

چالش‌های اجرایی و نظارتی

گذشته از تأمین مالی، طرح کالابرگ با چالش‌های اجرایی نیز مواجه است. گزارش‌ها حاکی است که تعداد فروشگاه‌های مجاز به فروش کالابرگ از حدود ۲۰۰ هزار واحد در مراحل اولیه به بیش از ۲۵۰ هزار واحد افزایش یافته است تا دسترسی مردم به کالاها آسان‌تر شود. با این حال، نظارت بر قیمت‌گذاری، کیفیت کالا و جلوگیری از سوءاستفاده همچنان ضروری است. مردم در نظرسنجی‌ها اعلام کرده‌اند که تا ۸۴ درصد شاهد سوءاستفاده یا فروش کالابرگ نبود‌ه‌اند، اما برای تداوم اعتماد عمومی، نظام نظارتی کارآمد باید برقرار باشد.

یکی دیگر از چالش‌ها، اطلاع‌رسانی و شفافیت است. در مرحله چهارم و پنجم، بسیاری از خانوارها به دلیل نبود اطلاعیه رسمی درباره زمان شارژ یا نحوه استفاده از اعتبار دچار سردرگمی شدند دولت برای افزایش اعتماد مردم باید اطلاع‌رسانی به موقع، سامانه‌های پاسخ‌گویی و پیامک‌های دقیق‌تری ارائه دهد.

سبد کالا و مقایسه مرحله چهارم و پنجم کالابرگ

برای درک بهتر تغییرات، جدول زیر مقایسه‌ای از وضعیت اعتبار و اقلام در مرحله چهارم و مرحله پنجم کالابرگ ارائه می‌کند. این جدول نشان می‌دهد که اقلام جدیدی به سبد اضافه شده و انتظار می‌رود اعتبار نیز افزایش یابد:

این جدول نشان می‌دهد که تصمیم‌گیران در تلاشند با توجه به رشد تورم و نیازهای واقعی خانوارها، ارزش اعتبار و سبد کالا را بهبود بخشند.

نگاه مردم و استقبال از طرح کالابرگ الکترونیکی

میزان رضایت مردم

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از ۹۰ درصد مشمولان در دورهای اول و دوم کالابرگ از این طرح استقبال کرده‌اند. تقریباً ۶۰ درصد مردم کالابرگ را برای تأمین نیازهای معیشتی خود کافی یا تا حدی کافی دانسته‌اند. همچنین داده‌ها نشان می‌دهد که اقلامی مانند روغن، قند و شکر بیشترین میزان خرید را به خود اختصاص داده‌اند این آمار نشان‌دهنده اعتماد عمومی به این طرح و ضرورت تداوم و بهبود آن است.

خواسته‌های مردم از دولت

در نظر‌سنجی‌ها، سه چهارم پاسخ‌دهندگان خواستار افزایش اعتبار کالابرگ برای دهک‌های پایین بوده‌اند و دو سوم مردم بر تخصیص بیشتر منابع به مناطق محروم تأکید کرده‌اند. نیمی از مشمولان خواهان گسترش سبد کالابرگ به تمام کالاهای خوراکی هستند. بنابراین، دولت برای اجرای مرحله پنجم باید علاوه بر افزایش اعتبار، تنوع کالاها را بیشتر کرده و سبد حمایتی را گسترده‌تر کند.

مراحل دریافت و استفاده از کالابرگ جدید

برای استفاده از کالابرگ الکترونیکی، خانوارها باید روند زیر را دنبال کنند:

1. تکمیل اطلاعات خانوار: سرپرستان خانوار باید از طریق سامانه رسمی کالابرگ (که به‌زودی اعلام می‌شود) اطلاعات خانوار خود را تکمیل یا به‌روزرسانی کنند.

2. دریافت پیامک فعال‌سازی: پس از شارژ اعتبار، پیامکی از سوی وزارت رفاه به سرپرستان خانوار ارسال می‌شود که در آن زمان شروع استفاده و میزان اعتبار مشخص شده است.

3. مراجعه به فروشگاه‌های مجاز: خانوارها باید به فروشگاه‌های طرف قرارداد مراجعه کرده و با ارائه کارت ملی یا کارت بانکی خود، از اعتبار کالابرگ استفاده کنند.

4. استفاده از کالاهای جدید: در مرحله پنجم، علاوه بر کالاهای قبلی، امکان خرید گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو نیز وجود دارد.

5. بررسی موجودی و تاریخ انقضا: اعتبار کالابرگ قابل انتقال به ماه‌های بعد نیست؛ بنابراین خانوارها باید در بازه زمانی اعلام‌شده، اعتبار خود را استفاده کنند تا از بین نرودr.

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. زمان شارژ کالابرگ جدید چه زمانی است؟

بر اساس اعلام رسمی، اعتبار مرحله پنجم کالابرگ در نیمه دوم آبان ۱۴۰۴ شارژ می‌شود و خانوارها پس از دریافت پیامک می‌توانند از آن استفاده کنند.

۲. کالابرگ جدید شامل چه کالاهایی است؟

در سبد جدید، علاوه بر ۱۱ قلم کالای اساسی قبلی، چهار قلم گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو اضافه شده است.

۳. مبلغ اعتبار کالابرگ مرحله پنجم چقدر است؟

مبلغ دقیق هنوز اعلام نشده، اما دولت قصد دارد با حذف یارانه دهک‌های پردرآمد، اعتبار کالابرگ را برای دهک‌های پایین افزایش دهد.

۴. چه خانوارهایی یارانه نقدی خود را از دست می‌دهند؟

بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۴، یارانه نقدی دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ باید به‌طور کامل حذف شود. این حذف به صورت تدریجی انجام می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۴، حدود ۱۸ میلیون نفر از چرخه یارانه نقدی خارج شوند.

۵. چطور از باقی‌مانده اعتبار کالابرگ باخبر شویم؟

پس از خرید، باقی‌مانده اعتبار در رسید خرید درج می‌شود. همچنین سامانه کالابرگ الکترونیکی و پیامک‌های رسمی وزارت رفاه، میزان اعتبار باقیمانده را اطلاع‌رسانی می‌کنند.

جمع‌بندی: حرکت به‌سوی نظام یارانه‌ای هدفمند

اجرای مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی از آبان ۱۴۰۴، نقطه عطفی در نظام یارانه‌ای ایران به شمار می‌رود. این مرحله با حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد، افزایش اعتبار برای دهک‌های پایین، تغییر سبد کالا و افزودن مواد غذایی باکیفیت، تلاش می‌کند تا منابع عمومی را به‌طور هدفمندتری صرف حمایت از اقشار آسیب‌پذیر کند

کارشناسان معتقدند موفقیت این طرح در گرو شفافیت اطلاع‌رسانی، ثبات تأمین مالی و نظارت دقیق بر اجرا است. همچنین استقبال مردم و خواسته‌های آنان برای افزایش اعتبار و تنوع کالاها، نشان‌دهنده ضرورت بهبود مستمر این طرح است. اگر دولت بتواند با همکاری مجلس و نهادهای نظارتی، این اصلاحات را به‌درستی اجرا کند، کالابرگ الکترونیکی می‌تواند به ابزاری مؤثر در کنترل تورم غذایی و افزایش رفاه خانوارهای کم‌درآمد تبدیل شود.