غافلگیری آبان یارانه نقدی بگیران دهکهای ۷، ۸ و ۹ | درآمد یارانه بگیران برای حذف یارانه اعلام شد
گزارشی جامع از اظهارات نائب رئیس کمیسیون اصل نود مجلس درباره حذف یارانه نقدی سه دهک جامعه، بررسی مشکلات دهک‌بندی، تحلیل «زندگی با درآمد ۳۰ میلیون هم سخت است» و پیامدهای حذف یارانه نقدی به صورت یک‌باره.
در تازه‌ترین اظهارنظر رسانه‌ای، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نائب رئیس کمیسیون اصل نود مجلس، با انتقاد از طرح حذف ناگهانی یارانه نقدی سه دهک پایانی (دهکهای ۷، ۸ و ۹) گفت: «زندگی با درآمد ۳۰ میلیونی هم سخت است». وی تأکید کرد که حذف یارانه نقدی به صورت یک‌باره اشتباه است و این سیاست باید تدریجی، عادلانه و با شیب منطقی اجرا شود. این گزارش تلاشی است برای بررسی ابعاد مختلف این سخنان، بستر اقتصادی و اجتماعی آن، فرآیند دهک‌بندی و تحلیل پیامدهای سیاست حذف یارانه نقدی.
حذف یارانه نقدی چیست؟
سیاست یارانه نقدی در ایران به معنای پرداخت مستقیم کمک مالی از سوی دولت به خانوارهاست که هدف آن حمایت از معیشت عمومی بوده است. در سال‌های اخیر، بحث حذف یارانه نقدی برای دهکهای بالا مطرح شده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت قصد دارد پرداخت یارانه نقدی را برای دهکهای دارای درآمد بالا متوقف کند.
در این میان، فرآیند دهک‌بندی و تعیین حقوق، دارایی و درآمد خانوارها به عنوان معیار، یکی از محورهای انتقاد بوده است.
چرا حذف یارانه نقدی سه دهک مطرح شده است؟
فشار مالی بر بودجه یارانه‌ها
با افزایش هزینه‌های دولت و محدود شدن منابع، دولت‌ها در ایران به دنبال کاهش بار پرداخت یارانه نقدی برای اقشاری هستند که به تشخیص، درآمد بالاتر دارند.
هدفمندسازی بهتر یارانه نقدی
استدلال این است که منابع یارانه بهتر است به اقشاری تخصیص یابد که واقعاً نیازمندند، نه دهک‌هایی که درآمد بالاتری دارند.
اصلاح دهک‌بندی و شفافیت درآمد
کمبود شفافیت در اطلاعات درآمد، دارایی و املاک خانوارها، سبب شده که تشخیص «پردرآمد» یا «متوسط» بودن با چالش همراه باشد.
اظهارات حاجی‌دلیگانی درباره حذف یارانه نقدی
حاجی‌دلیگانی در گفتگو با رسانه‌ها سه محور اصلی را مطرح کرده است:
-
حذف یارانه نقدی سه دهک ۷، ۸ و ۹ به صورت یک‌باره اشتباه است.
-
فرآیند دهک‌بندی دارای اشکال است؛ باید ابتدا درآمد واقعی کل جمعیت بررسی شود سپس ترتیب دهک‌ها انجام شود.
-
حتی زندگی با درآمد ۳۰ میلیون تومان در ماه هم سخت است — یعنی دهک‌هایی که ممکن است درآمدشان بیشتر از میانگین باشد، لزوماً توانمند اقتصادی کامل نیستند.
این اظهارات نشان می‌دهد که نماینده مجلس معتقد است سیاست حذف یارانه نقدی بدون در نظر گرفتن وضعیت واقعی خانوارها ممکن است عدالت را زیر سؤال ببرد.
چالش‌ها و مباحث در دهک‌بندی
تعریف دهک و معیارها
تعریف دقیق دهکهای درآمدی یکی از مشکلات اصلی سیاست یارانه نقدی است. به گفته کارشناسان، اطلاعات هزینه-درآمد خانوارها یا اطلاعات دارایی‌ها کامل و به‌روز نیست.
تناقض در درآمد و هزینه
برای مثال، برخی خانوارها ممکن است درآمد اسمی بالایی داشته باشند اما هزینه‌های بالایی مانند مسکن، درمان یا اجاره داشته باشند و در نتیجه توان واقعی‌شان کمتر باشد. این نکته دقیقاً در گفته حاجی‌دلیگانی منعکس شده است.
شفافیت و اطلاعات دارایی
به گفته نمایندگان مجلس، نبود سامانه شفاف و دقیق برای درآمد، املاک، دارایی خانوارها مانع اجرای عادلانه حذف یارانه نقدی می‌شود.
احساس عدالت اجتماعی
وقتی خانواری با درآمد ۳۰ میلیون تومان در ماه گفته می‌شود «زندگی‌اش سخت است»، در ذهن عمومی این پرسش به‌وجود می‌آید که «چه کسی پردرآمد است؟» و آیا حذف یارانه نقدی بر پایه بی‌عدالتی صورت نمی‌گیرد؟
تحلیل «زندگی با درآمد ۳۰ میلیونی هم سخت است»
این جمله که به گفته حاجی‌دلیگانی در سخنانش آمده است، بار معنایی مهمی دارد:
-
می‌خواهد نشان دهد که نرخ متوسط درآمد نمی‌تواند معیار توانمندی اقتصادی باشد؛ حتی در سطوحی که ممکن است از نظر بسیاری «متوسط رو به بالا» تلقی شود، هزینه‌های زندگی می‌توانند بسیار بالا باشند.
-
این اظهارنظر همچنین تلاش دارد تا فاصله بین احساس عمومی و آمار رسمی را نشان دهد؛ مردم ممکن است بر پایه هزینه‌هایشان احساس کنند که درآمدشان کافی نیست حتی اگر از نظر آماری جزو دهکهای بالا باشند.
-
از منظر سیاستگذاری، این نکته هشدار می‌دهد که حذف یارانه نقدی باید با حساسیت و شناخت دقیق وضعیت خانوارها انجام شود، نه صرفاً بر پایه آمار طیف درآمدی.
پیامدهای احتمالی حذف یک‌باره یارانه نقدی
فشار معیشتی بر دهکهای متوسط
اگر حذف یارانه نقدی به‌سرعت و بدون بررسی دقیق انجام شود، ممکن است خانوارهایی که در مرز میان دهکهای متوسط و بالا هستند، با فشار معیشتی شدید مواجه شوند.
کاهش احساس عدالت اجتماعی
اگر مردم احساس کنند که حذف یارانه نقدی بر اساس معیار ناصحیح یا ناقص انجام شده است، اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی کاهش خواهد یافت.
تحریک اعتراضات عمومی
خبرها نشان می‌دهد که حذف یارانه نقدی در برخی موارد منجر به اعتراض مردم شده است.
امکان بازنشانی مجدد و پرهزینه شدن سیاست
اگر پس از حذف یارانه نقدی، افراد معترض شوند یا تشخیص مجدد لازم شود، اجرای سیاست ممکن است پیچیده و هزینه‌بر شود.
تخصیص نابه‌هنجار منابع
اگر حذف یارانه نقدی به افراد نادرست یا دهکهای اشتباه انجام شود، منابع از گروهی که نیازمندند به گروهی با توان بیشتر منتقل خواهد شد، که فرایند هدفمندسازی را مختل می‌کند.
توصیه‌های سیاستی براساس اظهارات و تحلیل
-
اجرای تدریجی حذف یارانه نقدی: به جای حذف یک‌باره، بهتر است به‌صورت پلکانی و با شیب منطقی اقدام شود، همان‌گونه که حاجی‌دلیگانی پیشنهاد داده است.
-
توسعه سامانه شفاف-درآمد-دارایی: برای دهک‌بندی دقیق‌تر نیاز به داده‌های موثق درباره درآمد، املاک، هزینه‌های مسکن و درمان خانوارها است.
-
بازنگری مفهوم درآمد متوسط: باید در سیاستگذاری در نظر گرفت که درآمد اسمی بالاتر لزوماً به معنای توانمندی بالا نیست؛ هزینه‌ها بسیار متفاوت‌اند.
-
ارتباط و اطلاع‌رسانی به جامعه: به منظور جلوگیری از سوء‌تفاهم‌ها، توضیح روش دهک‌بندی، معیارها و اثرات حذف یارانه نقدی به مردم ضروری است.
-
تخصیص منابع به گروه‌های نیازمند: حذف یارانه نقدی باید در راستای آزادسازی منابع برای حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیرتر باشد تا عدالت اجتماعی حفظ شود.
نتیجه‌گیری
اظهارات حاجی‌دلیگانی مبنی بر اینکه «حذف یارانه نقدی سه دهک به صورت یک‌باره اشتباه است» و «زندگی با درآمد ۳۰ میلیونی هم سخت است»، هشدار مهمی درباره پیچیدگی‌های دهک‌بندی، عدالت حمایتی و سیاست یارانه نقدی داد. برای آنکه حذف یارانه نقدی به‌عنوان یک اقدام سیاستی موفق باشد، باید با دقت، شناخت عمیق از وضعیت خانوارها، شفافیت در معیارها و اجرا به‌صورت تدریجی همراه شود. در غیر این‌صورت، این امکان وجود دارد که برخلاف هدف اصلی، فشار بر قشر متوسط افزایش یابد و عدالت اجتماعی تحت الشعاع قرار گیرد.
دیدگاه تان را بنویسید